Schoenen met afwikkelcompensatie

Het compenseren van de afwikkeling van de voet

Bij de behandeling van verschillende voet- en/ of enkelklachten kan een schoenadvies worden meegegeven waarin gesproken wordt over schoenen met afwikkelcompensatie (een ingebouwde afwikkeling). Waarom kunnen dit soort schoenen helpen de klachten te verminderen? En hoe zien zulke schoenen er eigenlijk uit?

Klachten tijdens de afwikkeling

Schoenen met een ingebouwde afwikkeling worden geadviseerd om een verstoorde natuurlijke afwikkelfunctie van voet te compenseren, ofwel omdat de voet zelf niet meer kan afwikkelen ofwel omdat het uitvoeren van de afwikkelfunctie pijnklachten geeft. Dit is natuurlijk nogal abstract en vraagt om toelichting.

Om te kunnen lopen worden er veel gewrichten in de voet gebruikt. Zo wordt tijdens het lopen bij elke stap het enkelgewricht gebogen. Maar als de functie van het enkelgewricht beperkt is, dan kan de enkel niet voldoende buigen om tijdens het lopen de voet normaal af te wikkelen. Deze beperking in het gewricht leidt tot een afwijkend looppatroon, hierdoor kunnen pijnklachten ontstaan zowel in de voet als in onderbeen, knie, bovenbeen, heup en rug.

Het afwikkelen van de voet geeft hoge trekkrachten op verschillende pezen rondom de enkel en onder de voet. Met name de achillespees en de peesplaat onder de voet kunnen pijnklachten geven die tijdens het lopen (en afwikkelen) ontstaan.

Standfase

In de zogenoemde standfase, het moment dat de voet volledig in contact staat met de grond tijdens het lopen, probeert de voet zich aan te passen aan de structuren van de ondergrond. Op zoek naar stabiliteit vinden er vele kleine bewegingen plaats tussen de bot- en peesstructuren van de middenvoet. Als er afwijkingen zijn aan deze bot- en peesstructuren, zoals artrose of peesafwijkingen, dan kunnen deze normale bewegingen in de enkel en voet pijnklachten gaan geven.

Afzetfase

In de zogenoemde afzetfase, het moment dat de hiel los komt van de grond en de tenen omhoog buigen tijdens het lopen komt er veel druk op de bal van de voet en op de teengewrichten. De peesplaat spant zich tijdens de afwikkeling op en vervult een cruciale rol in het functioneren van de voet vanaf de hiel tot aan de tenen. Als er afwijkingen zijn in één van de drie onderdelen van deze bewegingsketen, de pezen, de gewrichten of de banden, dan kunnen er pijnklachten ontstaan die invaliderend werken (mank lopen).

Wat is afwikkelcompensatie

De eenvoudigste manier om de werking van een afwikkelcompensatie uit te leggen is door de afwikkeling na te bootsen met behulp van een pen. Als voorbeeld wordt een hardloopschoen, een geklede herenschoen en een damespump gebruikt. Bij een normale afwikkeling van de schoen is zichtbaar dat de schoenzool zich buigt over de gehele lengte, maar met name onder de bal van de voet bij de afzet.

Een pen wordt gelegd onder de bal van de voet. De pen functioneert nu als een wig waarover “de schoen overheen wip-wapt”. Hoe dikker de pen hoe meer ‘wip-wap-effect’ er ontstaat. Dit wipwappen is de afwikkelfunctie van de schoen. Met de pen eronder is zichtbaar dat de neuspartij van alle schoenen nu hoger staat ten opzichte van de grond, er ontstaat afwikkelruimte. Als je gaat lopen en de hiel komt omhoog is zichtbaar dat de schoenzool zich niet meer hoeft te buigen (niet meer hoeft af te wikkelen) terwijl de hiel van de grond af is.

Typen afwikkelcompensatie

Er zijn diverse typen afwikkelcompensatie. Dikker en dunner, maar ook schuin en recht, of meer naar achteren en meer naar voren. Het effect op de voet is bij elke verandering van het afwikkelrecept anders, maar je kunt er fantastische dingen mee doen! De meest voorkomende typen afwikkeling zijn die van de vloeiende rol en die van de voorvoetafwikkeling.

Bij een vloeiende rol wordt de gehele voet geholpen in de afwikkeling dus de hiel en de middenvoet en de voorvoet, doordat de schoenzool in zijn geheel van achter naar voor een bolronde vorm heeft. Met zo’n vloeiende rol worden belastende bewegingen in de enkel en in de middenvoet en voorvoet ontlast. Daarnaast vermindert een vloeiende rol-afwikkeling ook de inwerkende krachten op de achterkant en onderkant van de hiel, niet alleen omdat de hiel met een vloeiende rol een korter contact moment heeft met de grond, maar ook omdat de peesplaat en de achillespees minder werk te verzetten heeft. Een vloeiende afwikkeling is met name geschikt voor klachten van artrose in de enkel en middenvoet maar ook bij hielpijn onderzijde en achterzijde en/ of achillespeesklachten.

Bij een voorvoet afwikkeling met het afwikkelpunt (in het voorbeeld de pen) net achter de koppen van de middenvoetsbeentjes neemt de druk en trekkracht af onder de voorvoet. Meestal heeft alleen de voorzijde van de schoen die ronde afwikkelvorm. Met een voorvoetafwikkeling worden ook pijnlijke bewegingen in de teengewrichten beperkt. De hoogte van de hak is aangepast op de vaak wat dikkere zool onder de voorvoet. Dit type aanpassing heeft weinig of geen afwikkelcompensatie in de enkel. Een voorvoetafwikkeling is met name geschikt om pijnlijke voorvoeten te ontlasten. Voorvoetklachten zoals tenen die uit de kom kunnen, stijve grote teen (hallux limitus), scheve grote teen (hallux valgus) en slechte vetkussens.

Valkuil

Een afwikkelcompensatie wordt vaak beschreven als “hielheffing met hoge teensprong”. Dit betekent dat er dus enigszins een hak onder de schoen mag zijn, vaak tot maximaal 2,5cm. En dat de teenpartij, de neus van de schoen, de grond niet raakt. Op het oog lijkt dit een afwikkelcompensatie. Echter kan het gewicht van het lichaam en de kracht die gegeven wordt bij de afzet de zool vervormen. Een goede afwikkelcompensatie heeft een stijve en moeilijk (tot niet) buigzame loopzool.

Verlichten van voetklachten

Schoenen met een extra goede afwikkelvoorziening kunnen diverse voetklachten in achter-, midden- en/of voorvoet verlichten. Een afwikkelcompensatie ontlast de bewegingen in gewrichten, verminderd spanning op banden en spieren in voet tijdens het lopen, maar het immobiliseert de voet niet.

Kenmerken van afwikkelcompensatie

Afwikkelcompensatie bestaat in diverse typen en maten. Een overzicht van de kenmerken die een belangrijke rol spelen in het vinden van de juiste schoenen bij voetklachten:

1. Type afwikkeling

Voorvoetafwikkeling

Het hoogste afwikkelpunt bevindt zich net achter de koppen van de middenvoetsbeentjes. Geschikt voor voorvoetklachten.

Vloeiende rolafwikkeling

De gehele voet wordt geholpen in de afwikkeling doordat de schoenzool in zijn geheel een ronde vorm heeft. Geschikt voor achter-, midden- en/ of voorvoetklachten.

2. Hoeveelheid afwikkeling

Voorvoetklachten

Weinig afwikkeling, waardoor een dunne zool mogelijk.

Achtervoetklachten

Veel afwikkeling, waarvoor een dikke zool nodig is.

3. Hakhoogte

Hielheffing

Komt tegemoet aan verkorte pezen en spieren door een hogere hak.

Zero-drop

Komt tegemoet aan de natuurlijke stand van de voet, doordat de achter- en voorvoet op dezelfde bevinden (of te wel: geen hak).

4. Stijfheid van de zool

Een stijve zool geeft verlichting aan de klachten als het buigen van de gewrichten pijnlijk is. Zoals bij instabiele tenen, bij iedere buiging kan de teen uit de kom raken. Als de zool stijf is, dan wordt de druk op het gewricht nog meer verminderd.

Kopen van schoenen met afwikkelcompensatie

Schoenen met afwikkelcompensatie betreft niet alleen maar orthopedische schoenen. Tegenwoordig zijn er ook confectieschoenen te koop in de schoenenwinkel waarin al een afwikkeling ingebouwd is tijdens de productie. Sommige schoenenmerken hebben in het ontwerp van de loopzool een afwikkeling gemaakt. Onderstaand leest u meer over afwikkelcompensatie en er worden een aantal afwikkelschoenen beschreven, welke gewoon verkrijgbaar zijn in de schoenenwinkel.

Modieuze schoenen

Meestal hebben nette elegante schoenen weinig afwikkelcompensatie en geen ruimte voor een steunzool. Echter bieden de onderstaande merken mooie schoenen met afwikkelcompensatie en vaak ruimte voor een steunzool.

Joya Shoes

Diverse modellen modieuze schoenen van sandalen tot aan ballerina’s en sneakers. Vanwege de zachte zool is de schoen instabiel, waardoor minder geschikt voor instabiele enkels en klachten bij artrose. Onderverdeling in drie gradaties in afwikkeling; Soft-Roll (volledige afwikkelcompensatie), Soft-style (afwikkelcompensatie) en Soft-Pro (voorvoetafwikkeling).

Dansko

Diverse modellen modieuze schoenen van sandalen tot aan laarsjes en pumps. Diverse gradaties met voorvoetafwikkeling en stijfheid van loopzool, met name geschikt voor voorvoetklachten.

El naturalista

Schoenen met een dikke crêpe rubber zool, waardoor de zool stijf is onder de voorvoet.

Earthies

Modieuze schoenen met afwikkelcompensatie

Stuppy

Deze wat klassiekere schoenen zijn voorzien van een verstijfde loopzool die de voorvoet stabiel in de schoen houdt. Tevens sandalen en slippers.

Sportieve schoen

Schoenen met een afwikkelcompensatie en een sportief uiterlijk en ruimte voor het gebruik van een steunzool.

Mephisto

De productlijn Sano van Mephisto heeft sandalen en schoenen met een goede stabiele volledige afwikkelcompensatie.

Xelero

Schoenen met een volledige afwikkeling. Ook geschikt voor wandelingen.

MBT

Schoenen met een volledige afwikkeling, geschikt voor klachten in de enkel en de middenvoet. Doordat de schoenen onder de hiel een zacht dempingsblok hebben zijn ze enigszins instabiel. Hierdoor zijn ze niet geschikt voor iedereen.

Stretchwalker

Schoenen met afwikkeling, met name in de voorvoet.

Sport

Alvorens schoenen met afwikkelcompensatie voor het sporten te gaan gebruiken moet je je er van bewust zijn dat schoenen met afwikkelcompensatie minder stabiel zijn dan de sportschoen met de gewone zool. De schoenen worden minder stabiel naarmate de dikte van de zool toeneemt. Hierbij komt niet alleen het zwaartepunt hoger te liggen, maar wordt de gevoelswaarneming met de grond minder. Schoenen met afwikkelcompensatie zijn met name geschikt bij sporten waar voorwaarts bewogen wordt als wandelen en hardlopen. Ze zijn minder geschikt voor sporten met veel zijwaartse bewegingen als tennis en volleybal. De meeste sportschoenen bieden ruimte voor het gebruik van een steunzool.

Hoka

Dit merk heeft stabiele schoenen met extra demping onder de hiel en voorvoet ontwikkeld speciaal voor wandelen en hardlopen. De schoenen zijn geschikt voor zowel pijn onder de hiel als onder de voorvoet.

Tecnica

De trailruncollectie is voorzien van afwikkelcompensatie in meerdere gradaties.

Altra

Dit merk heeft een aantal schoenen in zijn collectie met afwikkelcompensatie met een brede leest. Alle schoenen zijn uitgevoerd met zero drop, hierbij zijn zowel de hiel als voorvoet op dezelfde hoogte, waardoor ze minder geschikt zijn voor hielpijn- en achillespeesklachten. Geschikt voor wandelen en hardlopen.

New Balance

Het model 928 kenmerkt zich door afwikkeling in de voorvoet en een brede, ruime teenbox. Hierdoor is deze wandelschoen bijzonder geschikt voor voorvoetklachten en afwijkende teenstanden.

Voor in huis

Fitflop

Met name bekend om zijn slippers met zachte dempende afwikkelcompensatie. Handig voor in en rondom huis of bij het zwembad.

Dansko

Naast schoenen heeft dit merk ook diverse modellen klompen, slippers en sandalen. Ook geschikt voor mensen die werkzaam zijn in de zorg!

Valkuilen

Een hype van een paar jaar geleden zijn de fitnesschoenen (bijvoorbeeld Sketchers, Shape Up). Dit zijn schoenen met afwikkelcompensatie en vaak een erg zachte zool. De schoenen zouden zorgen voor een intensiever gebruik van spieren, toename vetverbranding en als bonus een strakker lijf. Een aantal van deze merken zijn aangeklaagd wegens misleidende informatie en inmiddels gestopt met de productie van deze fitnesschoenen. Als je op zoek bent naar schoenen met afwikkelcompensatie wees dan bedacht op de valkuil; een te zachte zool. Want een zachte zool zorgt voor instabiliteit, wat kan leiden tot overbelasting van pezen en gewrichten. Maar ook het risico met zich meebrengt van het verzwikken van de enkel. Controleer altijd of de zool op alle plaatsen dezelfde stevigheid/ hardheid heeft.

Ervaar de schoenen

De belangrijkste tip die ik kan meegeven als je schoenen met afwikkeling gaat kopen; pas de schoenen, loop er op en ervaar zelf wat de schoen voor de voet doet. Wij podologen verstand van voeten. Maar wij voelen niet wat jou voeten voelen.

Orthopedische Voorziening Aan Confectieschoenen (OVAC)

Eerder in deze blog wordt uitgelegd dat afwikkelcompensatie in de schoen kan bijdragen aan het verminderen van voet- en enkelklachten, wat de kenmerken zijn van afwikkelcompensatie, maar ook wat voor schoenen met afwikkelcompensatie er in de schoenenwinkel te koop zijn. Soms is een standaard confectieschoen met afwikkelcompensatie niet voldoende om voet- en/ of enkelklachten te verminderen en zou een Orthopedische Voorziening Aan Confectieschoenen (OVAC)-verstrekking een volgende stap zijn in het traject van conservatieve behandeling.

OVAC: een hulpmiddel bij behandeling

Soms is het nodig om bij de behandeling van bepaalde voet- en/ of enkelklachten de schoen verder aan te passen. Een behandeld arts kan een orthopedische voorziening voorschrijven als hulpmiddel in de behandeling van voet- en enkelklachten. De orthopedisch schoentechnicus zal extra materiaal plaatsen in de zool van de schoen. Afhankelijk van het individuele ontwerp zullen er rondingen in de zool gemaakt worden om de afwikkeling van de voet te sturen. Soms wordt er ook stijf materiaal tussen de zool geplaatst, zodat de schoen niet kan buigen.

Dikte van de zool

Bij een OVAC-aanpassing verandert het uiterlijk van de schoen. Het belangrijkste kenmerk van afwikkelcompensatie is de ronde vorm van de zool. Om dit toe te kunnen passen is er enig volume van de loopzool nodig. Over het algemeen geldt hoe dikker de zool, hoe meer afwikkeling de schoen heeft. Hoeveel afwikkelcompensatie nodig is, is afhankelijk van het soort klachten. Bij enkelklachten is er vaak veel afwikkelcompensatie nodig en dus een dikke zool. Terwijl voorvoetklachten vaak voldoende hebben aan een dun “afwikkelbalkje”. Bij een afwikkelcompensatie kan het zijn dat de hak van de schoen meer hielheffing krijgt, hierbij is er richting de tenen een kleine afname in dikte van de loopzool. Door meer hielheffing te geven aan een schoen, wordt er minder hard getrokken aan de achillespees.

Confectieschoenen

Voor een OVAC-aanpassing worden confectieschoenen gebruikt. Dit kunnen nieuwe schoenen zijn of schoenen uit de schoenenkast. Een orthopedische schoenmaker kan van iedere schoen een mooie OVAC maken, maar belangrijker is dat de OVAC functioneel is en lekker zit. Een aantal tips bij het kiezen van de juiste schoen om te gebruiken voor een OVAC-aanpassing.

1. Comfort – Kies een schoen die nu al lekker zit. Een schoen die voor de aanpassing niet lekker zit, zal na de aanpassing niet veel beter zitten.
2. Schoenmaat – Kies de juiste schoenmaat met doorveerruimte. Bij een OVAC-aanpassing worden de schoenen stijver. Doordat de schoen zich minder naar de voet kan vormen en de voet tijdens het lopen toch doorveert, kunnen de tenen eerder de voorkant raken.
3. Levensduur – Kies schoenen die niet te oud zijn of van te slechte kwaliteit. Indien een schoen te slap is, zal de OVAC-aanpassing instabiel kunnen worden of te snel verslijten.
4. Gewicht – Bij een OVAC-aanpassing wordt extra materiaal tussen de zool geplaatst. Hierdoor word de schoen iets zwaarder van gewricht. Kies daarom een schoen die niet te zwaar is.
5. Veters – Kies liever geen instappers of schoenen die los rond de enkel zitten. Doordat de zool van de schoen stijver is zal de hiel zich in de schoen omhoog willen bewegen. Bij schoenen die te los rondom de enkel zitten, zal de voet gaan slippen in de schoen. Door te kiezen voor schoenen met veters wordt dit voorkomen
6. Uitneembare binnenzolen – Als de binnenzolen uit de schoenen gehaald kunnen worden, ontstaat er ruimte voor steunzolen.
7. Breed loopvlak – omdat de zool dikker wordt neemt de kans dat de voet er vanaf kiepert toe. Zeker als u toch al makkelijk valt of uw enkel verzwikt is het heel belangrijk schoenen te kiezen die een breed draagvlak hebben, Laat u adviseren in een gespecialiseerde schoenenwinkel.

Maak een afspraak

Heeft u last van hielpijn, dan kunt u gebaat zijn bij een goed schoenadvies. De specialisten van het Hielpijncentrum staan altijd voor u klaar. Zij kunnen u dan adviseren over een effectievere manier van behandelen! Klik op de onderstaande knop en maak een afspraak bij het Hielpijncentrum.

Maak een afspraak